Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Öğretmen Güdüleme Stratejileri Listesi

15 лютого 2017 Останнє оновлення: 15 лютого 2017

Hüseyin Yücel (Muğla / Turkey)

Giriş

Yabancı bir dilin öğrenilmesinde motivasyonun önemli bir faktör olduğu kabul edilmektedir (Dörnyei, 1994; Dörnyei, 2001; Willims ve Burden,1997). Dil öğrenen kişinin dil öğrenme yetisi ya da bilişsel özellikleri ne olursa olsun, motivasyon, ikinci bir dili öğrenebilmek için gerekli olan çabanın gerekli olan süre boyunca ortaya konulmasında önemli bir belirleyicidir (Dörnyei, 2001; Masgoret & Gardner, 2003). Dil öğrenme motivasyonu, genel tecrübelerin yanı sıra, öğretmenin öğretim yaklaşımı, modelleme ve öğretmen ile gerçekleştirilen etkileşim gibi sınıf içi tecrübeler gibi etkenlere bağlı olarak artar ya da azalır (Cheng & Dörnyei, 2007; Dörnyei & Csizer, 1998). Ayrıca, öğretmenin mesleki yeterlilikleri ve öğretme stili öğrenci motivasyonu ve dolayısıyla öğrenci başarısı ile direk bağlantılıdır (Hirsch, 2001). Bazı çalışmalar, motivasyonun etkin öğretimin bir bileşeni olduğunu ve öğretmenin güdüleme stratejisi kullanımının dil öğrenme başarısını etkilediğini ortaya koymuştur (Bernaus & Gardner, 2008; McEown & Takeuchi, 2014; Maeng & Lee, 2015). Motivasyonu artırıcı bir öğrenme ortamının yaratılmasında, öğretmenin güdüleme stratejisi kullanımı oldukça önemlidir. Bu bağlamda, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde de, öğrencilerin motivasyonu büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden, Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmenlerin güdüleme stratejilerini ne düzeyde kullandıklarının tespiti, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminin geliştirilmesinde büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği durumlarda öğretmenlerin güdüleme stratejilerinden ne düzeyde yararlandıklarının tespitini mümkün kılacak olan bir güdüleme stratejileri listesi geliştirmek olarak belirlenmiştir.

Güdüleme Stratejileri

Yapmış oldukları çalışmalarında, Guilloteaux ve Dörnyei (2008) güdüleme stratejilerini; a) öğrenci motivasyonu geliştirmek için öğretmen tarafından gerçekleştirilen müdahaleler ve b) kendi motivasyonlarını düzenlemek için öğrenciler tarafından bilinçli olarak gerçekleştirilen kişisel müdahaleler, olarak tanımlamaktadırlar. Öğretmenin gerçekleştirmiş olduğu uygulamaların öğrenenleri güdülemede oynadığı rolün farkında olan araştırmacılar ve uygulamacılar, sınıf içi uygulamalarına yönelik güdüleme teknikleri tasarlamışlardır (Ruesch, Brown & Dewey, 2011; William & Burden,1997; Oxford & Shearin,1994; Dörnyei & Csizer,1998; Dörnyei, 2001). Ancak, az sayıda güdüleme çalışması, sınıf içinde güdüleme stratejilerinin uygulanmasına ve değerlendirmesine odaklanmıştır (Moskovsky & Alrabai, 2009). Motivasyonun kuramsal kavramlarını ve bileşenlerini geliştirmekten daha ziyade gerçek ikinci dil öğrenme uygulamalarını desteklemek için, öğretmenlere ve onların sınıf içi ortamda kullandıkları strateji ve tekniklere odaklanmak gerekmektedir (Guilloteaux ve Dörnyei, 2008).

Sınıf içinde öğrencileri motive etmek için en iyi stratejileri uygulamak hala pek çok ikinci dil öğreticisi için önemli bir hedeftir. Bazı çalışmalar, sınıf içinde ikinci dil öğretmenlerinin karşılaştığı en önemli sorunlardan birisinin öğrencilerin düşük motivasyonları olduğunu bildirmiştir (Daniels, 1994). Ancak az sayıda çalışma, gerçek sınıf ortamlarında öğrencilerin en iyi bir biçimde nasıl güdülenebileceği konusu üzerine odaklanmıştır (Dörnyei, 2001; Keller, 2008). Motivasyonu sınıf ortamı bağlamında ele almış olan çalışmalar bile, öğretmenin güdüleme stratejisi kullanımından ziyade öğrenciler üzerine odaklanmıştır (Bernaus & Gardner, 2008).

Araştırma Problemi

Alan yazında güdüleme stratejilerinin, öğrenci motivasyonunun artırılmasında önemli bir rol oynayabileceği bildirilmektedir (Dörnyei, 2001; Guilloteaux & Dörnyei, 2008; Oxford & Shearin,1994). Ancak çok az sayıda çalışma, ikinci dil öğretmenlerinin güdüleme stratejilerine karşı sergiledikleri tavırları ve bunları ne oranda sınıflarında kullandıklarını incelemiştir (Dörnyei & Csizer, 1998). Nispeten yeni gelişmeye başlamış bir alan olan Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde, Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminin gerçekleştirildiği ortamlarda, güdüleme stratejilerinin öğretmenler tarafından kullanımına yönelik her hangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmenlerin, güdüleme stratejilerinin hangilerinden ve ne sıklıkta yararlandıklarının tespit edilmesi öğrenci motivasyonun artırılmasını sağlayabilir. Bu bağlamda, Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği ortamlarda güdüleme stratejilerinin öğretmenler tarafından kullanılıp kullanılmadığını ve kullanılıyorsa da, ne sıklıkta kullanıldığını tespit etmek için kullanılacak listenin geliştirilmesinin alan yazına katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Ayrıca böyle bir liste uygulayıcı durumunda olan öğretmenler tarafından kendi güdüleme stratejisi kullanım durumlarını tespit etmek ve böylece öğrencilerinin motivasyonunu artırmak için de kullanılabilir.

Bu çalışmanın amacı, Türkçenin yabancı dil olarak öğretildiği ortamlarda öğretmenler tarafından güdüleme stratejilerinin ne ölçüde kullanıldığını tespit etmek için kullanılabilecek bir öğretmen güdüleme stratejileri kullanım liste geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda bir literatür taraması yapılmış ve Türkçenin yabancı dil öğretiminde kullanılabilecek bir güdüleme stratejileri listesi hazırlanmıştır. Bu liste aşağıda sunulmuştur. Liste maddeleri belirli başlıklar altında toplanmıştır.

Güdüleme Stratejileri Listesi

No	Madde Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmen ……………….
1.Uygun öğretmen davranışları
	Türkçeyi yabancı dil olarak öğretme istekliliğini göstermeli.
	Öğrenciler ile iyi ilişkiler kurmalı.
	Öğrencilerin Türkçe ile ilgili sergiledikleri gelişimlerinin kendisi için önemli olduğunu göstermeli.
	Her bir öğrenciyi önemsemeli ve dinlemeli.
	Türkçenin neden öğrenilmesi gerektiği ile ilgili nedenleri öğrencileri ile paylaşmalı.
	Öğrencilere birer birey olarak değer verdiğini hissettirmeli.
	Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate almalı.
	Öğrencileri destekleyici ve arkadaşça tavırlar içinde olmalı.
	Sınıfta yaptıklarından zevk aldığını öğrencilere hissettirmeli.
	Sınav/ödev kağıtlarını ertelemeden zamanında kontrol etmeli.
	Akademik sorunu olan öğrencilere ders dışında zaman ayırarak yardımcı olmalı.
	İlave çalışmaya ihtiyacı olan öğrencilere ek materyaller hazırlamalı.
	Öğrencilerin başarabilecekleri şeyler ile ilgili yeterince yüksek beklentileri olduğunu ifade etmeli.
	Derse girmeden önce öğrenmeyi ve güdülenmeyi artıracak bir biçimde derse hazırlanmalı.
	Konulara ve alanına hakim olduğunu göstermeli.
2.Rahat ve destekleyici sınıf ortamı
	Öğrencileri birbirleri ile kıyaslamaktan kaçınmalı.
	Öğrencileri sınıf ortamında risk almaya teşvik etmeli.
	Sınıfta rekabet yerine işbirliğini teşvik etmeli.
	Hata yapmanın dil öğreniminin doğal bir parçası olduğunu vurgulamalı.
	Öğrenci için aşağılayıcı olarak görülebilecek eleştirilerden kaçınmalı.
	Öğrenci için aşağılayıcı olarak görülebilecek disiplin yaklaşımlarından kaçınmalı.
	Öğrencilerin sınıfta Türkçe konuşurken yaptıkları hataları düzeltme konusunda seçici olmalı.
	Derse eğlence ve mizah katmalı.
	Sınıfta hoş görüyü hakim kılmak için çaba sarf etmeli.
	Sınıf ortamında Türkçenin daha fazla kullanımını teşvik etmeli.
	Sınıfta teknolojiden mümkün olduğunca yararlanmalı.
	Her bir dersi ilginç bir aktivite ile başlatmalı.
	Öğrencilerine verdiği tepkilerde tutarlı olmalı.
	Öğrencilere eşit ve adil davranmalı.
	Öğrencileri öğrenme süreçleri ile ilgili kararlara dahil etmeli.
	Öğrencilerin öğrenme süreci ile ilgili düşüncelerini öğrenmeye çalışmalı.
3.Uyumlu öğrenen grubu
	Öğrencilerin farklı öğrenciler ile birlikte oturmasını olanaklı kılan bir sınıf oturma düzeni oluşturmalı.
	İşbirlikçi öğrenmeyi geliştirmek için grup ve ikili çalışmalar organize etmeli.
	Sınıf dışı aktiviteleri cesaretlendirmeli ve mümkünse organize etmeli.
	Öğretimin başlangıcında sınıfta uyulacak kuralları açık bir biçimde öğrencilere açıklamalı.
	Öğrencilere sınıfta uyulacak kuralları tartışma imkanı sunmalı ve onların önerileri doğrultusunda kurallara ekleme ya da kurallardan eksiltme yapmalı.
	Sınıf kurallarının ihlal edilmesi durumunda yaptırımların ne olacağını açık bir biçimde belirtmeli.
	Öğrencileri kişisel tecrübe ve düşüncelerini paylaşmaları için cesaretlendirmeli.
	Proje çalışmaları gibi öğrenci gruplarının sınıf içinde ve dışında birlikte çalışarak tamamlamaları gereken aktiviteleri öğretimine dahil etmeli.
	Öğrenciler arzu edilmeyen davranışlar sergilediklerinde bu davranışları onaylamadığını belli etmeli.
4.Türkçeye ve Türk kültürüne yönelik olumlu tutum ve değer yargıları
	Daha önce Türkçe öğrettiği eski öğrencileri dil öğrenme süreci ile ilgili olumlu tecrübeleri hakkında konuşma yapmaları için sınıfa davet etmeli.
	Derslerde Türk kültürünü tanıtıcı otantik materyaller kullanmalı (dergi, gazete, televizyon programı vb.).
	Ödevler vererek öğrencilerin Türk kültürünü kendilerinin keşfetmelerini sağlamalı.
	Öğrencileri ana dili Türkçe olan insanlar ile temas kurmaları için teşvik etmeli.
	Öğrencilere Türk kültürünün ürünleri ile karşılaşma fırsatları sunmalı.
	Türkçe bilmenin öğrencilere yaşamlarında ne tür avantajlar sağlayacağını göstermeli.
	Türkçenin dünyada oynadığı rolü vurgulamalı.
	Öğrencileri öğrendikleri bilgileri gerçek yaşam ortamlarında uygulamaları yönünde teşvik etmeli.
5.Öğrencilerin başarı beklentilerini ve özgüvenlerini artırmak
	Öğrencilere aktivitelere hazırlanmak için yeterli zamanı ve imkânı sağlamalı.
	Öğrencilerin aktivitenin başarılı bir biçimde tamamlanmasının tam olarak ne içerdiğini bilmelerini sağlamalı.
	Öğrencilerin başarıya ulaşmalarını engelleyebilecek olası engelleri ortadan kaldırmalı.
	Öğrencilere aktiviteyi başarılı bir biçimde tamamlamaları için gerekli rehberliği sağlamalı.
	Öğrencileri birbirlerine yardımcı olmaları yönünde teşvik etmeli.
	Sınıftaki her öğrencinin düzeyine uygun aktivite/çalışmalar yaptırarak her öğrencinin düzenli olarak başarıyı tatmasını sağlamalı.
	Aktivitenin nasıl yapılacağını net bir biçimde açıklamalı ve mümkünse göstermeli.
	Gerekli çaba gösterildiğinde herkesin Türkçeyi öğrenebileceğine öğrencileri ikna etmeli.
	Öğrencilerinin dikkatini sahip oldukları güçlü yönlere ve yetilere çekmeli.
	Öğrencileri değerlendirme kriterlerini tamamen şeffaf yapmalı.
	Yeni konuların öğrenilmesini kolaylaştırmak için öğrencilere öğrenme stratejilerini öğretmeli.
6.Öğrencilerin hedef yönelimliliğini artırmak
	Öğrencileri hedef koymanın ne demek olduğu hakkında bilgilendirmeli.
	Türkçe öğrenme ile ilgili kısa ve uzun süreli hedeflere dair örnekler vermeli.
	Öğrencileri ulaşılabilir bireysel hedefler koymaları için teşvik etmeli ve bu konuda gerekli rehberliği sağlamalı.
	Tüm sınıf için ulaşılabilir ortak hedefleri öğrenciler ile görüşmeler yaparak belirlemeli.
	Öğrencilerin hedeflere ulaşma ile ilgili durumlarını ortaya çıkarmak ve gerekiyorsa önlem almak için öğrenciler ile bireysel görüşmeler yapmalı.
	Yapılan aktivitelerin hedefler ile olan bağlantılarını göstermeli.
	Her bir dersin hedefini dersin başında öğrencilere açıklamalı.
7.Öğretim materyallerini öğrenciler ile ilgili kılmak
	Öğrencilerin gereksinimlerini, ilgilerini ve amaçlarını tespit etmek için ihtiyaç analizi yapmalı.
	Müfredatı mümkün olduğunca öğrenci gereksinim, ilgi ve amaçlarına uygun bir biçimde planlamalı.
	Konuları öğrencilerin tecrübeleri ve bilgileri ile ilişkilendirmeli.
	Derslerin dizayn edilmesi ve yürütülmesi süreçlerine öğrencilerin katılımını sağlamalı.
8.Öğrenmeyi zevkli ve ilgi çekici kılmak
	Aktiviteleri ve sunum yöntemlerini çeşitlendirerek sınıfta monotonluğu önlemeli.
	Derslerde çeşitli görsel ve işitsel materyaller kullanmalı.
	Beklenmedik aktiviteler sunarak öğrencilerin merakını artırmalı.
	Aktiviteleri öğrenci gereksinimlerini dikkate alarak sunmalı.
	Aktiviteleri öğrenci ilgilerini dikkate alarak sunmalı.
	Sınıfta oyun tipi yarışmaları kullanmalı.
	Öğrencilerin sıkıldıklarını hissettiğinde kısa, farklı bir aktiviteyle (oyun, şarkı, video, sohbet vb.) canlanmalarını sağlamalı.
	Her bir aktivitenin amacını ve faydasını açıklamalı.
	Öğrencilerin konuları ve aktiviteleri kişileştirmeleri için olanaklar sağlamalı.
	Somut ürünlerin ortaya çıkmasını sağlayacak aktiviteleri öğrencilere sunmalı.
	Öğrencilerin zihinsel ve/veya fiziksel olarak dâhil olabileceği aktiviteler seçmeli.
	Aktiviteleri zorlayıcı ancak başarılabilir kılmalı.
	Aktivitenin yürütülmesi için uygun stratejiler sunmalı.
9.Öğrenen özerkliği
	Öğrenme süreci içinde gerçekleştirilen çalışmaları nasıl yürütmek istedikleri ile ilgili öğrencilere seçenekler sunmalı.
	Mümkün olduğunca fazla liderlik ve öğretmenlik rolü ve işlevini öğrencilere aktarmalı.
	Öğretmen rolü olarak kolaylaştırıcı rolünü üstlenmeli.
	Öğrencilere nasıl değerlendirilmek istedikleri ile ilgili seçenekler sunmalı.
	Öğrencilere ne zaman değerlendirilmek istedikleri ile ilgili seçenekler sunmalı.
	Öğrencileri kendi öğrenmelerinin sorumluluklarını almaları için görevler vermeli (ev ödevi, sunum, proje çalışması vb.).
	Öğrencilerin yalnız başlarına öğrenme işinin üstesinden gelmelerinde yardımcı olmak için öğrenme stratejileri öğretmeli.
	Öğrencilerin hatalarını kendilerinin bulup düzeltmesine olanak tanımalı.
	Öğrencilere kendilerini değerlendirme fırsatı sunmalı.
10.Olumlu öz değerlendirmeyi teşvik etmek
	Öğrencileri başarısızlıklarını zekâ ile değil, sarf ettikleri çaba ile ilişkilendirmeleri yönünde teşvik etmeli.
	Müfredatın içinde yer alan unsurların öğrenilmesi için gerekli zekâya tüm öğrencilerin sahip olduğuna öğrencileri ikna etmeli.
	Öğrencilerin gelişimine katkı sağlayacak biçimde geri bildirimde bulunmalı.
	Geri bildirimleri öğrencilere zaman geçirmeden vermeli.
	Öğrencilerin olumlu katkılarını takdir ettiğini göstermeli.
	Öğrencilerin ortaya koydukları somut ürünler ile becerilerini göstermelerini sağlayacak aktivitelerin yürütmelisini sağlamalı.
	Görsel kayıtlar tutarak öğrenci ilerlemesini somut bir biçimde ortaya koymalı.
	Öğrencilerin çabaları ve katkılarını ödüllendirmeli (övgü ile ya da maddi ödüllendirmeyle).
	Öğrencileri değerlendirirken sadece objektif sınav sonuçlarını değil, çabayı ve ilerlemeyi de dikkate almalı.
	Yazılı ya da sözlü sınavların yanı sıra, sürekli (süreci) değerlendirmeyi olanaklı kılacak ölçüm araçlarını da içeren bir değerlendirme yaklaşımını benimsemeli.
11.Öğrenenin Türkçe ile ilgili kendisi için çizdiği gelecek vizyonu
	Öğrencileri gelecekteki mesleki kariyerlerinde kendilerini Türkçe kullanırken hayal etmeye teşvik etmeli.
	Öğrencileri gelecekte Türkçeye gereksinim duyacakları durumları hayal etmeye teşvik etmeli.
	Öğrencileri diğer ülkelerden başka kişiler ile Türkçe ile iletişim kurarken kendilerini hayal etmeye teşvik etmeli.
	Öğrencileri kendi ülkeleri dışında seyahat ederken kendilerini Türkçe konuşurken hayal etmeye teşvik etmeli.
	Öğrencilere gelecekte yapmak isteyecekleri şeyler için Türkçeye gereksinim duyabileceklerini hatırlatmalı.
	Öğrencilere Türkçeyi öğrenmede başarılı olmaları gerektiğini çünkü ülkelerinde onlardan bunu başarmalarını bekleyen insanlar olduğunu hatırlatmalı.
	Öğrencilere Türkçeyi öğrendiklerinde ülkelerine daha faydalı olabileceklerini hatırlatmalı.

Kaynakça

Bernaus, M., & Gardner, R. C. (2008). Teacher motivation strategies, student perceptions,

student motivation, and English achievement. The Modern Language Journal, 92, 387-401.

Cheng, H. F., & Dörnyei, Z. (2007). The use of motivational strategies in language

instruction: the case of EFL teaching in Taiwan. International Journal of Innovation

in Language Learning and Teaching, 1(1), 153-174.

Daniels, R. (1994). Motivational mediators of cooperative learning. Psychological

Reports, 74(3), 1011-1022.

Dörnyei, Z. (1994). Motivation and motivating in the foreign language classroom. The Modern Language Journal, 78, 273-284.

Dörnyei, Z., & Csizer, K. (1998). Ten commandments for motivating language

learners: results of an empirical study. Language Teaching Research, 2, 203-229.

Dörnyei, Z. (2001). Motivational strategies in the language classroom. New York: Cambridge University Press.

Guilloteaus, M., & Dörnyei, Z. (2008). Motivating language learners: a classroomoriented

investigation of the effects of motivational strategies on student motivation. TESOL Quarterly, 42(1), 55-77.

Hirsch, G. (2001). Helping college students succeed: A model for effective intervention.

Minneapolis: Brunner-Routledge.

Keller, J. M. (2008). An integrative theory of motivation, volition, and performance.

Technology, Instruction, Cognition, and Learning, 6(2), 79-104.

Maeng, U., & Lee, S.M. (2015). EFL teachers’ behavior of using motivational strategies: The case of teaching in the Korean context. Teaching and Teacher Education, 46, 25-36.

Masgoret, A. M., & Gardner, R. C. (2003). Attitudes, motivation, and second language

learning: a meta-analysis of studies conducted by Gardner and associates.

Language Learning, 53, 167-210.

McEown, M.S., & Takeuchi (2014). Motivational strategies in EFL classrooms: how do teachers impact students’ motivation? Innovation in Language Learning and Teaching, 8:1, 20-38.

Moskovsky, C., & Alrabai, F. (2009). Intrinsic motivation in Saudi learners of English

as a foreign language. The Open Applied Linguistics Journal, 2, 1-10.

Oxford, R.L., & Shearin, J. (1994). Language learning motivation: Expanding the theoretical framework. The Modern Language Journal, 78, 12-28.

Ruesch, A., Brown, J., & Dewey, D. A. (2011). Student and teacher perceptions of motivational strategies in the foreign language classroom. Innovation in Language Learning and Teaching, 6, 15-27.

Williams, M., & Burden, R. (1997). Psychology for language teachers. Cambridge:

Cambridge University Press.